Kürt müziğinin “Taçsız-Tahtsız Kraliçesi” olarak anılan Eyşe Şan’ın vefatının üzerinden 23 yıl geçti. 1938 yılında Diyarbakır’da Kürt bir baba ve Ermeni bir annenin kızı olarak dünyaya gelen Eyşe Şan, hayatı boyunca hem müziğiyle hem de yaşadığı derin acılarla hafızalara kazındı.
Müzikle küçük yaşta tanışan Eyşe Şan, babasının dengbêj olması nedeniyle kültürle iç içe büyüdü. Evlerindeki dengbêj gecelerinin hayatına etkisini “Diyarbakır’daki evimizin duvarları konuşsa da o anları anlatsa” sözleriyle dile getiren Şan, müzikle bağını küçük yaşlarda kurdu.
Sanat hayatının başlangıcı ve yasaklar
1958 yılında ailesinin baskısıyla istemediği bir evlilik yapan Eyşe Şan, kısa süren bu evliliğin ardından boşandı ve sanat yolculuğuna adım attı. İlk olarak Antep Radyosu’nda şarkı söylemeye başlayan sanatçı, Kürtçe ve Türkçe eserler seslendirdi. İstanbul’a giderek konserler veren Şan, Kürtçe müziğin yasak olduğu bir dönemde büyük baskılara maruz kaldı.
1972 yılında gördüğü baskılar nedeniyle Almanya’ya göç eden Eyşe Şan, sürgün hayatı yaşadı. Burada da müziğinden vazgeçmeyen sanatçı, kasetler aracılığıyla Kürtçe şarkılarını dinleyicilerine ulaştırmayı başardı. “Lê Lê Ximşê”, “Lorke” ve “Gurbette” gibi eserleriyle adını duyurdu.
Acılarla yoğrulan bir hayat
Almanya’da bulunduğu dönemde 18 aylık kızı Şehnaz’ı kaybeden Eyşe Şan, bu acı olay sonrası sanatına ara vermek zorunda kaldı. Sanatçının derin hüzünle bestelediği “Qederê” şarkısı, yaşadığı kaybın izlerini taşıdı.
1979 yılında Bağdat’a giderek Kürtçe şarkılarını Bağdat Radyosu’nda seslendiren Eyşe Şan, burada Meryem Xan, Mihemed Arif, Tahsin Taha gibi Kürt müziğinin önemli isimleriyle tanıştı. Eşsiz sesi ve yorumuyla dinleyicilerin kalbinde taht kuran sanatçı, Kürt kültürünü tüm baskılara rağmen yaşatmayı sürdürdü.
Vasiyeti yerine getirilmedi
Sanat hayatının sonunda Diyarbakır’a dönmek isteyen ancak akrabalarının tepkisi nedeniyle İzmir’e yerleşen Eyşe Şan, 18 Aralık 1996’da kanser nedeniyle hayata gözlerini yumdu. Annesinin mezarını ziyaret etmesine bile izin verilmeyen sanatçının, Diyarbakır’da defnedilme vasiyeti ise yerine getirilmedi. Eyşe Şan, İzmir’de az sayıda kişi tarafından toprağa verildi.
Sanatı kadar hazin hayat hikayesiyle de hafızalarda yer edinen Eyşe Şan, Kürt müziğinin en önemli isimlerinden biri olarak, seslendirdiği eserlerle halen yaşamaya devam ediyor.
