Bazılarımız için ilkbaharın en heyecan verici bölümünün geldiği an, Hıdırellez elbette. Anadolu ve Balkanlar'da, Orta Asya ve Orta Doğu'da kış mevsimin bittiği zaman Hıdrellez bayramları kutlanır.

UNESCO tarafından 2017 yılında Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne alınan bu özel günün her yıl eğlenceli etkinliklerle kutlandığından bahsetmesek olmaz.

Peki Hıdırellez ritüelleri nelerdir? Hıdırellez Dileği, Neler Yapılır, Hıdırellez Ne Zaman? Yazımızda bütün bu soruların cevaplarını bulabileceksiniz.

İşte Hıdırellez'e dair tüm detaylar…

Türkiye’nin keşfedilmesi gereken 11 şehri

Hıdırellez Ne Zaman?

Her sene kutlanan bu gün, bu sene Hıdırellez ne zaman sorusu ile sıkça karşılıyoruz. Hıdırellez her sene 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan akşam ve gece kutlanır.

Bu gece, insanlar dileklerini bir kağıda yazarak, çizerek anlatır ve bir gül ağacının dibine gömerle ya da yine gül ağacının dibine taşlarla dileklerini gösteren şekiller çizerler. Sabah tekrar toplanan dilek kağıtları denize atılır. Bunun gibi çok sayıda farklı Hıdırellez geleneği bulunur.

Yazımızın ilerleyen başlıklarında bu çok sayıdaki farklı gelenek ve Hıdırellez ritüellerinden bahsedeceğiz.

Hıdırellez Nedir?

Merak edenler için Hıdırellez nedir sorusunu da kısa bir özetleyelim. Kültürümüzde Hıdırellez, kış mevsiminin bitişini kutlamanın bir yoludur.

Hıdırellez İslamda var mı diye soracak olursanız da; Hıdırellez, hem İslam hem de Türk inançlarında büyük bir anlama sahiptir ve ilkbaharın en önemli kutlamalarından biridir.

Kültürümüzde bu gelenek yüzlerce yıldır devam ederek hala kutlanmaktadır. Hıdırellez gecesi önemli bir gün olarak kabul edilir ve şans, bereket ve sağlık getireceğine inanılır buna yönelik olarak da Hıdırellez ritüelleri yapılır.

Hıdırellez'in Hikayesi

Hıdırellez ritüellerine geçmeden önce Hıdırellez nedir sorusuna cevap vermiştik. Ancak, kültürümüzde çoğu gün ve bayramda olduğu gibi Hıdırellez'in de bir hikayesi bulunuyor.

Hıdırellez islamda var mı diye sorarsanız zaten hikayesi de dinimizden geliyor. İslam inancında Hıdırellez, iki büyük peygamber olan Hızır ve İlyas'ın bir araya geldiği gün olarak kutlanmaktadır.

Bu nedenle Hıdırellez, Hızır Peygamberin abıhayatı (bengi su) içerek ölümsüz oluşunu ve İlyas Peygamberin tanrıya hizmet etmek için cennete yükselişini temsil ediyor.

Hızır ve İlyas peygamberlerin her yılın 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gecesi dünyaya gelerek insanlara yardım ettiklerine inanılır. Hızır, özellikle bahar aylarında insanlar arasında dolaşarak bolluk ve sağlık dağıtan bir peygamberdir. Ayrıca ihtiyaç duyan insanlara yardım eder. Hızır'ın bir isim değil bir lakap olduğu yaygın olarak kabul edilir.

Bütün bu imgeler ve temsiliyetleri kutlamak amaçlı 5 Mayıs akşamı ve gece Hıdırellez Ritüelleri yapılarak Hıdırellez dilekleri dilenir.

Hıdırellez Ritüelleri Nelerdir?

Hikayesinden ve ne zaman kutlandığından bahsettiğimiz Hıdırellez'in nasıl kutlandığından da bahsedelim.

Ateş yakmak, dilek tutmak, dilekleri kağıda çizerek gül ağacı dibine gömmek gibi Hıdırellez ritüellerinin yanında daha bir çok ritüel ve genenek bulunuyor.

Çeşitli Hıdırellez ritüellerini sizler için listeledik.

• Ateş Yakmak: Genellikle bir meydan veya parkta Hıdırellez ateşi yakılır ve insanlar etrafında toplanarak dans eder, şarkılar söyler ve ateşin üzerinden atlar, her atlayışta da dilek dilenir. Ateş yakma ritüelinin kötülüğü kovduğuna ve şans getirdiğine inanılır.

• Dilek Tutmak: Daha önce de belirttiğimiz gibi, Hıdırellez gecesi dileklerde bulunabileceğiniz bir zamandır. Hızır ve İlyas'ın, bu gecede yapılan duaları ve dilekleri duyduğuna ve gerçekleştirdiğine inanılır. Sonuç olarak, insanlar Hıdırellez ateşinin çevresinde dileklerini yazarak ya da söyleyerek ifade ederler.

• Beyaz Giymek: Anadolu'da Hıdırellez ritüelleri içinde, gün doğumu öncesi yeşil ve bol sulu kırlara gitmek ve eğlenmek yer alır. Bu ritüelin en önemli kısmı da beyaz giymektir. Kutlamalar ağaçlık alanlarda, su kenarlarında ve varsa bir türbe veya yatırın yanında yapılır. Bunun nedeni, Hızır peygamberin böyle yerlerde dolaştığı varsayımına dayanmaktadır. Hatta bazı yerlerde, bu gece toplanan çiçeklerin kaynatılıp içilmesinin hastalıklara iyi geleceğine de inanılır.

• Kuzu Kesmek: Hızır geleneğinin yayıldığı yerlerde, kuzu kesmek de 'Hızır hakkı' için bir adettir. Diyarbakır'da Ciğaret olarak bilinen farklı bir tören düzenlenir. Birçok insan, baharın bu taze kuzusunu tüketmenin vücutlarına sağlık ve canlılık vereceğine inanır.

• Para Kesesi veya Yiyecek Kaplarını Açık Bırakmak: Hıdırellez gecesi, Hızır'ın eli değen her şeyin dolup taştığına inanıldığı için yiyecek kaplarının ve para keselerinin ağzını açık bırakmak bir ritüeldir. Bir ev, bahçe veya araba isteyenler bunun küçük bir modelini yaparak dileklerine ulaşacaklarına inanırlar.

• Hızır Sopası: Yine bazı yerlerde ağrıları iyileştirmek için 'Hızır Sopası' geleneği vardır. Bu sopa ağrılı bölgelere vurulursa ağrının giderildiğine inanılıyor.

• Baht Açma Töreni: Hıdırellez ritüelleri içerisinde yer alan baht açma ritüeli de bulunur. Talihinin açılmasını isteyen kadınlar yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğin içine koyar ve üzerine su ekleyerek ağzını kapatırlar. Gül ağacının dibinde bir gece boyunca bu çömlek bekletilir. Ertesi gün, kadınlar bir araya toplanır ve çeşitli şarkı ve maniler ile çömlekten eşyaları çıkarırlar.

• Yoğurt Mayalamak: Hıdırellez'de yoğurt mayalamak da bir Hıdırellez ritüelidir. Örneğin Trabzon'un bazı bölgelerinde, bu geceye özel olarak mayasız yoğurt yapılır ve yoğurdun içine bir tahta kaşık konulur. Elde edilen maya ise yıl boyunca kullanılır.

Hıdırellez Dileği Tutmak

Hıdırellez, gül ağacına bağlanan ve gömülen dilekler ile değer gören bir olaydır. Hızır ve İlyas Peygamber'in gül ağacı altında buluştukları düşünüldüğünden diğer ağaçlara pek ilgi gösterilmez.

Hıdırellez dileği tutmak için, dilekler bir kağıda yazılır, iple bağlanır ve bir gül ağacının dibinde gömülür. Renkli şeritler eklenerek de dileklerin anlamları artırılır. Hızır'dan gül ağacının dallarına renkli ipler veya şeritler asarak ev, araba veya huzurlu bir yuva dilenir. Dilekler tutulur, dua yapılır ve şeritler ağacın dallarına asılır.

Ertesi sabah, gül ağacının dibine gömülen dilekler gizlice alınır. İlyas'ın denizden geldi düşünüldüğünden gül ağacının dibinden alınan dilekler denize veya akan bir suya atılır.

Hıdırellez'de Ne Yapılır?

Daha önce de belirttiğimiz gibi, Hıdırellez kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. Hıdırellez gecesinin insanlar şans, bereket ve sağlık getireceğine inanırlar. İnançlara göre 5 Mayıs gecesi Hızır ve İlyas peygamberler yeryüzünde buluşacak ve insanlara dilekleri doğrultusunda sağlık, şifa ve bereket dağıtacaktır.

Bu nedenle Hıdırellez'de ne yapılır sorusuna cevap verecek olursak;

• Hıdırellez'de dilekler tutulur
• Tutulan dilekler gül ağacına bağlanır veya dibine gömülür
• 4 yol ağzında yakılan ateş üzerinden atlanır
• Dilekler bir kağıda çizilir ya da yazılır, sabaha karşı denize atılır

Ve en önemli bugün eğlenceli ve çoşkulu bir biçimde kutlanır.

Hıdırellez'de Yapılmaması Gerekenler

Hıdırellez'de ne yapılır sorusunun karşıtı olan Hıdırellez'de ne yapılmaz sorusunun da karşılığı elbette bulunuyor.

Bu nedenle Hıdırellez'de ne yapılmaz sorusuna şöyle cevap verebiliriz; Hıdırellez'de yapılmaması gerekenler;

• Hıdırellez günü ev temizliği yapılmaz
• Hıdırellez'de genç kızlara iş verilmez
• Hıdırellez gününde çamaşır yıkanmaz

Buradaki amaç ise o günün herkes için bir bayram gibi geçmesini sağlamaktır.

6 Mayıs Ne Günü?

UNESCO belgesine göre, Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ve Türkiye, 'Bahar Kutlaması' olarak bilinen Hıdırellez'i seçtiler ve Türkiye'de 'Hıdırellez, Hızır-İlyas, Ederlezi, Kakava, Haftamal, Eğrilce, Eğrice' gibi isimler ile her sene kutlanmaya devam ediyor.

UNESCO belgesinde, 'Hıdrellez' kelimesinin 'Hıdır' ve 'İlyas' kelimelerinden türetildiği ve yeryüzünde her yıl 6 Mayıs'ta toplanan, toprağı ve suyu koruyan ve insanlara yardım eden kutsal kişiler olduklarına inanılıyor.

Bu nedenle insanlar 6 Mayıs'ın gelişini, 5 Mayıs akşam ve gecesinde kutlamalar ve şenliklerle geçirmeyi tercih ediyor.

Mevsimlik Bayramlar Nelerdir?

Mevsimlik bayramların kutlama zamanları, iklim, doğa ve çevre koşullarına bağlı olarak değişebilir. Koç katımı, baharın erken geldiği ve kışın kısa sürdüğü yerlerde güz başlarında ve baharın geç geldiği yerlerde güz sonlarında yapılır. Bununla birlikte, hıdrellez ve nevruz gibi bayramlar her yerde aynı tarihlerde kutlanır.

Yerel koşullar bazı bayramların zamanını belirlerken, diğerleri ise genel bir 'takvim geleneği' tarafından belirlenir.

Mevsimlik Bayramlarından bazılarını şöyle sıralayabiliriz;

• Hıdırellez
• Nevruz
• Kış Yarısı
• Koç Katımı

Dilek Dileme Şekilleri

Hıdırellez dileği dileme şekli kişiden kişiye değişebiliyor. Çeşit dilek dileme şekilleri olduğundan sizin için hangisini yapmak daha iyi hissettirecekse onu seçerek dilemenizde fayda var.

Dilek Dileme şekillerinden bazıları;

• Tahta çöpleri gül ağacının dibine dizerek dileğimizi ifade edebiliriz. Örneğin, tahta çöpleri gül ağacının dibine dizerek bir ev çizebiliriz. Bununla birlikte, sabah olduğu yerden toplayıp suya atmamız gerektiğini de unutmayalım.

• Dileğinizi bir kağıda yazıp gül dalına asmak da bir seçenektir. Çaput yoksa mandalla tutturabiliriz. Çok özel dileklerimizin görülmesini istemiyorsak her ihtimale karşı bu yöntemi eleyebilirsiniz.

• Dileklerimizi evrene topluca iletmek için en iyi yöntem bir dilek kesesi kullanmak. Kimisi mavi kesedeki dileklerin daha çabuk gerçekleştiğini söylerken, diğerleri yeşil ya da kırmızı kesedeki dilekler daha çabuk gerçekleştiğini söylüyor. Zevkinize göre bir kese tercih etmenizi öneririz.

• İstediğimiz şeyi açıkça bir kağıda yazmak veya bir resim çizmek de dilek dileme yöntemlerinden biridir.. Sağlık, aşk, mutluluk gibi soyut kavramları yazarak veya araba, telefon, bilgisayar gibi somut şeyleri çizerek dileğimizi net bir şekilde ifade edebiliriz.

Çeşitli dilek dileme yöntemlerinin sonu tek bir yere bağlanır. Bütün bu dileklerin sonu denizde biter. Hıdırellez dileğinin en önemli detayı da budur. Dilediğiniz dilekleri 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gün doğumunda toplayıp denize veya akan bir suya bırakarak ritüellerinizi tamamlayabilirsiniz.

Dileklerinizin kabul olması ümidiyle!