Tarih boyunca bazı geleneklerimiz unutulmaya yüz tuttu ve bazıları da çeşitli nedenlerle tamamen unutuldu. Ancak, bazı geleneklerimiz ilk günkü heyecan ve coşkuyla sürdürülmeye devam ediyor. Sıra gecesi kültürü onlardan biri mi?
Urfa ve çevre illerdeki vatandaşlar günümüzde 'sıra gecesi' geleneğini ilk günkü heyecan ve coşku ile sürdürmeye devam ediyor. Hal böyle olunca da Sıra gecesi kültürü ve geleneği de merak ediliyor.
Peki sıra gecesi kültürü nedir? Nereden çıkmıştır ve nasıl yapılmaktadır? Yazımızda sizler için sıra gecesi kültürüne dair bütün merak ettiğiniz detayları derledik.
İşte sıra gecesi kültürü…
Sıra Gecesi Nedir, Ne Değildir?
Sıra gecesi nedir sorusuna cevaben, Şanlıurfa'da genellikle kış gecelerinde, birbirine yakın yaş grubundaki gençlerin veya orta yaşlardaki arkadaş gruplarının, haftada bir akşam farklı bir arkadaşın evinde belirli bir düzene göre sırayla bir araya geldikleri toplantıya 'sıra gecesi' denir.
Özetle 'sıra gecesi', bir grup arkadaşın haftada bir olmak üzere bir araya geldiği bir toplantıdır.
Peki sıra gecesi ne değildir? Daha önce de belirttiğimiz üzere sıra gecesi kültürü bir grup akran arkadaşların haftada bir olacak şekilde her seferinde farklı bir arkadaşın evinde toplanmasıdır.
.jpg)
Günümüzde bu gelenek, bazı kimseler tarafından zamanla ve değişen dünyanın etkisi ile de bozulabiliyor. Sıra gecesi kültürü alkollü veya o türde bir ortam yaratmak için ortaya çıkmamıştır. Bu nedenle sıra gecesi alkollü içkilerin içildiği bir toplantı değildir ve çeşitli sorunlara yol açabilecek bir ortam doğurmamalıdır.
Tüm bunlara ek olarak, sıra gecesi kültürü Şanlıurfa ilimize ait olsa da çevre illerde de bu gelenek uygulanmaktadır. Diyarbakır sıra gecesi, Mardin sıra gecesi ve Gaziantep sıra gecesi de oldukça bilinen sıra gecelerindendir.
Sıra Gecesi Nasıl Ortaya Çıktı?
Sıra gecesi, Şanlıurfa ile özdeşleşen bir kültür ve turistlerin katılımı için de düzenlenerek turizm açısından ili daha çekici bir hale getiriyor. Sıra gecesi kültürünün tarihi çok eskilere uzanıyor. Bu nedenle de zamanla erkekler arasında yapılan bu toplantı kültürel bir faaliyet haline gelmiştir.
Şanlıurfa türküleri söyleniyor, saz çalınıyor ve çiğ köfte yapılıyor. Sırayla herkesin evinde buluşup eğlenildiğinden bu kültürel etkinlik, adını 'sıra gecesi' olarak almıştır.
Fakat sıra gecesi ilk ne zaman ortaya çıktı sorusu ise bizi oldukça eski bir zamana götürüyor. 24 Mart 1919'da İngilizler Mondros mütarekesinin 7. maddesi uyarınca Urfa'yı işgale başladıklarında, küçük grupları bulmak ve dağıtmak için ajanlar kullanırlarmış. Halkın bir araya gelmesini istememişlerdir.
.jpg)
Bu durum üzerine Binbaşı Ali Rıza beyin önderliğinde 5 Eylül 1919'da gizli bir yerde düzenlenen sıra gecesinde 12 kişi bir araya gelmiştir. Binbaşı Ali Rıza Bey ve arkadaşları gece yarısı Müdafa-i Hukuk Urfa şubesini kurmuşlardır.
On iki arkadaş, Urfa'yı düşman işgalinden kurtarmak için Kur'an'a el basarak yemin etmiş ve Urfa için kurtuluş mücadelesinin başlatmışlardır.
Hikayesi tarih içerisinde değişse de Urfa dışında da çeşitli kuruluşlar ve dernekler tarafından 'sıra gecesi' olarak adlandırılan geceler düzenlenmeye devam etmektedir. Diyarbakır sıra gecesi, Mardin sıra gecesi ve Gaziantep sıra gecesi de oldukça bilinen sıra gecelerindendir.
Sonuç olarak, çevre illerde de düzenlenen bu gecelere sıra gecesi denmesi Urfa'nın bir geleneği ve kültürünün tanıtımı olmaya devam etmektedir.
Sıra Gecesi Kültürü
Sıra gecesi nasıl olur, sıra gecesinde ne yapılır sorularına geçmeden önce sıra gecesi kültürünün içeriğinden de bahsetmekte fayda görüyoruz.
Urfa'nın kültürel hayatında Sıra gecesinin yeri oldukça mühim.
.jpg)
Urfalılar, genç yaşından itibaren sıra gecesine katılarak topluluk içinde oturup kalkmayı, adab-ı muaşeret kurallarını, topluluk içinde konuşmanın adabını, yeri geldiğinde konuşmayı ve yeri geldiğinde dinlemesini bilmeyi öğrenir. Bu nedenle 'sıra gecesi' bir halk eğitim kurumudur da diyebiliriz.
Zaman zaman sıra gecelerinde çeşitli kitaplar okunur ve yorumları yapılır. Bu nedenle, 'sıra gecesi' aynı zamanda bir eğitim kurumudur.
Sıra gecelerinin bir diğer amacı ise o toplulukta bulunan kişilerin mutluluğunu ve acısını paylaşmaktır.
Bir sıra arkadaşının yakını ölse, diğer arkadaşları cenazenin hazırlanmasından kaldırılmasına kadar onların yanında olur ve acılarını paylaşırlar. Düğün, sünnet gibi özel günlerde de arkadaşlar yine bir araya gelir ve mutluluklarını paylaşırlar.
Sıra Gecesinde Ne Yapılır?
Merak edilenler arasında en çok sıra gecesinde ne yapıldığı var. Şanlıurfa ve diğer doğu illerinde, sıra gecesi çok eski bir kültür ve vazgeçilmez bir geleneği olan çiğ köfte eşliğinde yapılır.
.jpg)
Çiğ köfte, sıra gecesi başladığında yoğrulmaya başlanır ki gecenin ortasına kadar ustalar çiğ köftenin kıvama kavuşmasını sağlasın. En son tavana atılan çiğ köfte tavanda kaldığında çiğ köfte kıvamına gelmiş ve yenilmeye hazır olduğu anlaşılıyor. Bu usül sıra gecesinde hakiki bir çiğ köfte yemenin en iyi yolu olarak biliniyor.
Sıra gecesini özel yapan şeylerden biri de çiğ köfteyi yoğururken söylenen türküler. Toplulukta bulunan kişiler yöresel türkülerle hem eğleniyor hem de çiğ köftenin tadına bakarak sıra gecesini taçlandırıyor.
Sıra gecesi kültüründe sadece çiğ köfte ve türküler bulunmuyor. Bunlara ek olarak oyunlar da oynanıyor. Özellikle bilinen ve geleneksek hale gelen 2 tür oyun bulunuyor. Bu oyunlar, 'Tolaka' ve 'Yüzük Fincan' oyunlarıdır. Bu oyunlar oynanarak da eğlenceye doyuluyor.
Sıra Gecesinde Ne Yenir?
Sıra gecelerinde genellikle sadece 'çiğ köfte' yapılır ve başka yemekler çok nadir yenir. Başka bir deyişle, çiğ köfte sıra gecelerinin vazgeçilmezidir.
Sohbet veya müzik faslı biterken köfteyi yoğuracak kişi ve yardımcıları kalkar. Daha önce bulguru, eti, isodu (kırmızı pul biberi) ve diğer eşyaların hazırlandığı başka bir odaya geçerler. Köfteyi yoğuracak kişi önce ellerini temizledikten sonra işe başlar. Köfte kıvamına geldiğinde sofra serilir.
.jpg)
Köfteye ek olarak, has (marul), beyaz lahana, salatalık, turp, nane, pırpırım (semizotu) ve Urfa bölgesinde yetişen hardal, kuzukulağı, suyarpızı, tuzik pendik ve tere gibi dere otlarının mevsimine göre çıkan bu gıdalar da yanında ikram edili. Ayran ve ekmek hazırlandıktan sonra çiğ köfte herkese bir tabak olarak servis edilir.
Çoban salatası, zeytin bostanası veya koruk salatası, salatalık veya maruldan yapılmış cacık, çiğköftenin yanında ikram edilen diğer yiyecekler arasında da yer alır.
Sıra Gecesi Şarkıları
Çiğköfte yapımına ve sohbetlere eşlik eden sıra gecelerinin bir diğer vazgeçilmezi sıra gecesi şarkı ve türküleridir. Sizler için sıra gecesi şarkılarının bazılarını listeledik.
Sıra gecesi şarkıları listesi:
- Urfalıyam Ezelden
- Bu Gece Uyumamışam
- Mardin Kapısından Atlayamadım
- Antebin Kalesinde
- Eşarbını Yan Bağlama
- Muratgilin Damından Atlayamadım
- Nemrudun Kızı
- Ağam da Şimdi Gelir
- Mektebin Bacaları
- Başında Yazması Var
- Adana Köprü Başı
- Delili Delilo
- Antebin Hamamları
- Kara Köprü Narlıktır
